هرکسی که کار می‌کند حق دارد مدتی را در یکسال که معادل 4هفته کار است، تعطیلی داشته باشد که در آن یا استراحت کند، یا خدای نکرده در صورت بروز مشکل بدون دغدغه پی کار و زندگی‌اش برود. این موضوع را حق برخورداری از تعطیلی و مرخصی می‌نامند که از حقوق اصلی کارگران است و در عادلانه‌تر شدن روند کار آنان تاثیر زیادی دارد. اگر شغلتان کارگری است یا کسی را در نزدیکی خود می‌شناسید که به این ترتیب امرار معاش می‌کند، این صفحه را به او هدیه کنید تا با بخشی از حقوق خود آشنا شود.
قواعد مربوط به روز جمعه
اول از همه بدانید که روز جمعه روز تعطیل هفتگی کارگران است و در این روز کارفرما حق ندارد از حقوق کارگران کم کند و آنها در این روز هم باید حقوق خود را دریافت کنند.
این را نیز به یاد داشته باشید که قانون این اجازه را به کارگر داده است که در صورت توافق با کارفرما روز دیگری را به عنوان روز تعطیل برای خود انتخاب کند.
به عبارتی، افرادی که در امور مربوط به خدمات عمومی مانند آب، برق، اتوبوسرانی یا کارهایی از این دست مشغول به کارهستند می‌توانند روزی دیگری را در طول هفته به جز جمعه ها به عنوان روز تعطیل خود انتخاب کنند، به این ترتیب آنها روز جمعه سرکار حاضر می‌شوند روز دیگری را که درباره آن توافق کرده‌اند استراحت می‌کنند.
حالا فرض کنید به هر دلیل یک کارگر تصمیم می‌گیرد یا مجبور می‌شود که روز جمعه یا روز تعطیلی خود را سر کار باشد برابر قانون باید تشویقی دریافت کند و علاوه بر دستمزد روزانه خود از حق 40 درصد اضافه بر دستمزد بهره‌مند می‌شود.
اگر تعداد روزهای کار، کمتر از 6 باشد
همانطور که گفتیم یک کارگر باید در هفته 6 روز کار کند. اما برخی از مشاغل تعداد روزهای کاری آنها در هفته کمتر است حالا باید بدانید که برای این افراد حقوق ناشی از مرخصی یا زمانی که باید مرخصی باشند و سرکار حاضر می‌شوند چطور محاسبه می‌شود.
برابر قانون کار در این صورت مزد روز تعطیل هفتگی کارگر، حالا هر روزی می‌تواند باشد، معادل یک ششم مجموع مزد یا حقوق دریافتی وی در روزهای کار در هفته خواهد بود.
یعنی کارگر برای یک روز آمدن سر کار به جای 40 درصد افزایش دستمزد اندازه یک ششم که در حدود 17 درصد می‌شود اضافه دستمزد دریافت می‌کند.
برخی از کارگاه‌ها هستند که به فعالیت هفته‌ای 44 ساعت نیاز دارند یعنی هر کارگر دراین کارگاه‌ها هفته‌ای 5 روز کار می‌کند به این ترتیب اگر کارفرما این کارگران را برای روزهای تعطیل مشغول کار کند یا از روز تعطیل آنها هم استفاده کند برای این دو روز تعطیلی هفتگی برابر با مزد روزانه کارگران خواهد بود.
تعطیلات رسمی هم تعطیل هستند
تا اینجا درباره تعطیلات آخر هفته گفتیم اما بد نیست بدانید که این موضوع درباره تعطیلات رسمی نیز صدق می‌کند و در تعطیلات رسمی نیز کارگران تعطیل هستند و علاوه بر آن، روز کارگر (11 اردیبهشت) نیز جزو تعطیلات رسمی کارگران به حساب می‌آید. بنابراین کارگران حق استفاده از تعطیلی‌ها را با مزد دارند و اگر دراین روز سر کار حاضر شوند تمام مواردی که در بالا ذکر کردیم شامل حال آنان می‌شود.
مرخصی با حقوق
علاوه بر تعطیلی‌ها، کارگران حق برخورداری از مرخصی هم دارند. یکی از انواع مرخصی‌ها که کارگران می‌توانند از آن بهره ببرند، مرخصی «استحقاقی» است. به این ترتیب هر کارگر در طول یک سال حق دارد که یک ماه به مرخصی برود، روزهای جمعه یا روزی که در هفته به عنوان روز مرخصی کارگر به حساب می‌آید ارتباطی به این یک ماه ندارد. البته اگر کارگر کمتر از یک سال در خدمت کارفرما باشد، این مرخصی یک ماه به نسبت ماه‌هایی که در اشتغال بوده است،کمتر می شود.
مشاغل سخت و زیان‌آور
داستان برای کارگرانی که به کارهای سخت و زیان‌آور اشتغال دارند کمی متفاوت‌تر است. مرخصی سالانه برای این افراد یک هفته بیشتر از سایر کارگران است و قانون برای آنان 5 هفته مرخصی سالانه را در نظر گرفته است. آنها می‌توانند از این مرخصی در دو نوبت استفاده کنند، یعنی می‌توانند هر 6 ماه یک بار، دو هفته‌ونیم به مرخصی بروند.
ذخیره کردن مرخصی
آنهایی که از مرخصی‌های خود استفاده نمی‌کنند پایان سال معادل پولی آن را تحویل می‌گیرند و کارفرما برای هر روز مرخصی معادل یک روز کاری همراه با ضریبی که مطرح شد، دستمزد در نظر می‌گیرد. البته ذخیره کردن مرخصی‌ها هم محدودیت‌هایی دارد؛ کارگر نمی‌تواند بیش از 9 روز از مرخصی سالانه خود را ذخیره کند. مرخصی کمتراز یک روز کار نیز جزو مرخصی استحقاقی منظور می‌شود.
با خیال راحت حج بروید
در قانون کار یک مرخصی فوق‌العاده برای ادای فریضه حج پیش‌بینی شده است. به این ترتیب که هر کارگر حق دارد برای ادای فریضه حج واجب در تمام مدت کار خویش فقط برای یک‌بار آن هم به مدت یک ماه به‌عنوان مرخصی استحقاقی یا مرخصی بدون حقوق پی این سفر زیارتی برود. البته قانون تاریخ استفاده از این مرخصی را مشخص نکرده و عنوان شده است که تاریخ استفاده از مرخصی با توافق کارگر و کارفرما تعیین می‌شود و در صورت بروز اختلاف در این حوزه بین کارگر و کارفرما، نظر اداره کار و امور اجتماعی محل در این رابطه اجرا می‌شود. البته از آنجایی که این سفر متعلق به حج است به طور حتم فقط در این ایام مورد استفاده قرار می‌گیرد.
حالا اگر به هر دلیل مانند فسخ یا خاتمه قرارداد کار، بازنشستگی و از کارافتادگی کارگر یا تعطیل کارگاه، مطالبات و حقوق مربوط به مدت مرخصی استحقاقی کارگر به وی و در صورت فوت او به ورثه او پرداخت می‌شود.
مرخصی بدون حقوق و استعلاجی
یکی دیگر از انواع مرخصی کارگران مرخصی بدون حقوق است، نحوه استفاده از مرخصی بدون حقوق کارگران و مدت آن و شرایط برگشت آنها به کار پس از استفاده از مرخصی با توافق کتبی کارگر یا نماینده قانونی او و کارفرما تعیین می‌شود. بنابراین شرایط مرخصی بدون حقوق، به توافق کارگر و کارفرما بستگی دارد. مرخصی استعلاجی نوع دیگری از مرخصی‌هاست که در صورت بروز شرایطی به کارگر متعلق می‌گیرد. همه کارگران می‌توانند در طول سال از سه روز مرخصی استعلاجی استفاده کنند. در این مرخصی دستمزد نیز برای کارگر در نظر گرفته می‌شود و در صورت ازدواج دایم و فوت همسر، پدر، مادر و فرزندان به کارگر اختصاص می‌یابد. این را نیز به خاطر داشته باشید که مدت مرخصی استعلاجی، با تایید سازمان تامین اجتماعی، جزو سوابق کار و بازنشستگی کارگران محسوب می‌شود.
